از چند روز قبل در فکر انتخاب سوژه ای برای مقاله این هفته نبضی‌نو بودم که ناگهان توییت‌های یکی از فعالان استارتاپی ایران با موضوع دلال های استارتاپی نظرم را جلب کرد.
از مدتی قبل دغدغه نگارش مقاله‌ای برای اطلاع‌رسانی از ماهیت برخی کارگاه‌های آموزشی مرتبط با استارتاپها در گفت و گوهای دوستانه و تلگرامی‌ام شکل گرفت؛ اینکه افرادی بدون تجربه عملی و حتی تئوریک کافی، کارگاه‌های آموزشی برگزار می‌کنند تا از این نیاز بازار بتوانند علاوه بر منافع مالی، اسم و رسمی برای خود پیدا کنند.
در واقع می‌توان این مقاله را ادامه مقاله سو استفاده شرکتهای ایرانی از تب و تاب استارتاپی کشور دانست که در آن شرکتهای برنامه‌نویسی و دیجیتال مارکتینگ، روز به روز بر تعدادشان افزوده شده و سعی می‌کنند پروژه‌های استارتاپی و حتی غیر استارتاپی را از آن خود کنند که این امر، مشکلات زیادی برای این استارتاپی‌ها ایجاد کرده است.
اما مشکل دیگری که در یکی دو سال گذشته با سرعت بیشتری در حال نفوذ به اکوسیستم استارتاپی ایران است؛ ظهور دلال های استارتاپی و مشاوران و مدرسانی که با حفظ مطالب و تئوری‌ها، تدریس کرده و مشاوره می‌دهند.
در ابتدا نگاهی بیاندازیم به توییت های علی شیری بنیانگذار استارتاپ داروک
شاید این توییت‌ها را بتوان اولین انتقادهای یک فعال استارتاپی از حضور و فعالیت افرادی که دلال های استارتاپی نام‌گذاری شده‌اند نامید؛ افرادی که تجربه و دانش استارتاپی مناسبی نداشته و صرفاً به دنبال منافع شخصی خود هستند.
لذا ابتدا نگاهی بیاندازیم به تعریف منتور استارتاپ در کتاب جامعه‌های استارتاپی نوشته برد فلد:
منتورها کارآفرینان یا سرمایه‌گذارانی هستند که انرژی، زمان و دانش خود را در جوامع استارتاپی صرف می‌کنند و بخش کلیدی آن به شمار می‌آیند. اما اغلب کلمه مشاور و منتور(مربی) به اشتباه استفاده می‌شود.
مشاور کسی است که رابطه اقتصادی با شرکت دارد ولی مربی چنین رابطه‌ای را دارا نیست.منتور بدون وجود اهداف و نتایج اقتصادی شخصی به استارتاپها کمک می‌کند.
برخی ویژگی های یک منتور استارتاپ:
- انتظار پاداش نداشتن
- صادق بودن
- محرمانه نگه داشتن اطلاعات
- اطلاع داشتن از مطالب تخصصی و نترسیدن از گفتن ” نمی دانم “
- راهنمایی کردن بدون کنترل کردن: گروه ها باید تصمیم‌های خود را بگیرند.
- عمل کردن به سخنان خود
نکته اول آنکه اگر فردی در ازای راهنمایی و مشاوره دادن به استارتاپها پول یا سهام طلب می‌کند منتور نیست و در قامت تعریف مشاور قرار می‌گیرد.
نکته دوم – که اصل مطلب این مقاله است – آنکه آیا باید از چنین مشاورانی استفاده کنیم یا خیر.
مشاور یا دلال های استارتاپی
در یکی از همایش‌ها مهدی علی پور ( دکتر استارتاپ ) جمله‌ای مهم را تکرار کرد:
از کسی مشاوره بگیرید و در کارگاه های آموزشی کسی شرکت کنید که خودش تجربه مستقیم کارآفرینی و استارتاپ را داشته باشد.
به عبارت دیگر، کارآفرینی، راه اندازی استارتاپ و دیجیتال مارکتینگ دانشی کاملاً عملی بوده و نمی توان/نباید با صرف مطالعه و حفظ مطالب و الگوبرداری از اساتید، این مباحث را تدریس کرد و یا مشاوره داد.
گاهاً به نظر می‌رسد در ایران، مشاوران و مدرسان کارآفرینی بسیار بیشتر از کارآفرینان هستند! کافی است به بخش رویدادهای استارتاپی ایران مراجعه کنید تا با تعدد دوره‌های آموزشی و اساتید آن اشنا شوید!
کسی می تواند کارگاه کارآفرینی و استارتاپی برگزار کند که تجربه موفقی در این زمینه داشته باشد. همچنین کسی می‌تواند دیجیتال مارکتینگ را تدریس کند که به طور مستقیم، به عنوان کارشناس دیجیتال مارکتینگ انجام وظیفه کرده و به طور اجرایی بر این حوزه مسلط است.
دو تجربه شخصی!
- فردی که مدرس فن بیان و شیوه های نوین ارائه است با چند واسطه توانست با من تماس بگیرد. پیشنهاد داد که دیجیتال مارکتینگ را به اون یاد دهم تا بتواند تدریس کرده و از آن پول درآورد! سپس او هم فن بیان را به من بیاموزد!
- فرد دیگری که در زمینه تهیه ارائه و پاورپوینت آموزش می داد بعد از شرکت در دوره آنلاین دیجیتال مارکتینگ من تخصص خود را به کارشناس و مدرس دیجیتال مارکتینگ تغییر داده و وبینارهای آموزشی دیجیتال مارکتینگ را برگزار می‌کند!
آسیب شناسی حضور دلال های استارتاپی
چنین افرادی تغذیه کنندگان اکوسیستم کارآفرینی بوده و معمولاً هم درصد بسیاری از آنان نمی‌توانند مخاطبی جذب کرده و سریعاً از میدان خارج می‌شوند.
اما برخی دیگر که خود را در این زمینه مطرح می‌کنند هم تنها در کوتاه‌مدت می‌توانند منافع خود را تامین کنند. زیرا طی سالهای آینده فعالان حقیقی استارتاپی و استارتاپهای ایرانی موفق بیش از پیش شده و این کارآفرینان، رهبری آموزشی اکوسیستم را به دست می‌گیرند.
اما در همین مقطع کنونی، حضور چنین افرادی بدنه نوپای اکوسیستم را به لرزه در می‌آورد:
- گسترش بی‌اعتمادی به دوره‌های آموزشی و اساتید کارآفرینی
- بسط دانش تئوریک و غیر کاربردی
- به انحراف کشاندن استارتاپها با آموزش‌های نادرست
این سه مورد تنها بخشی از آسیب‌هایی است که توسط منتورها و مشاوران سودجو به اکوسیستم وارد می‌شود.
راهکارهای پیشنهادی
شکی نیست که نه می‌توان جلوی فعالیت دلال های استارتاپی را گرفت و نه می‌توان توصیه کرد که از کارگاه‌های آموزشی استفاده نکنید.
لذا در ادامه، چند راهکار مهم در زمینه تعیین صلاحیت منتور، مدرس و مشاور استارتاپی را بیان می‌کنم:
- به القاب توجه نکنید: اینکه فردی خود را کارشناس، مدرس، متخصص و مشاور چیزی مطرح کند به هیچ وجه ملاک تایید صلاحیت وی نیست.
- به سابقه کارگاه‌ها توجه نکنید: دومین، دهمین یا بیستمین کارگاه حضوری برگزار شده هم ملاک مناسبی برای اعتبار دوره نیست چون اطلاعی از کیفیت دوره ها، صداقت برگزاری و تعداد شرکت کنندگان در اختیار نداریم. مثلاً فردی که حدود 30 دوره حضوری دیجیتال مارکتینگ در تهران برگزار کرده اگر از 15 الی 20 نفر شرکت کننده هر دوره تنها 5 نفر دیجیتال مارکتینگ را ادامه داده باشند اکنون باید بیش از 150 کارشناس/کارآموز دیجیتال مارکتینگ در تهران وجود داشت. اما عمده شرکتها ماه‌هاست به دنبال نیروی دیجیتال مارکتینگ در تهران هستند…
- در کلاس های رایگان شرکت کنید: برخی دوره‌های چندین روزه، جلسه اول خود را رایگان برگزار می‌کنند. در این جلسات شرکت کنید و سعی کنید از قبل سوالاتی بپرسید که دانش مدرس مشخص شود. همچنین روزمه کامل و دقیقی از تجربه وی را جویا شوید؛ در چه استارتاپی کار کرده و …
- به سرفصل دوره توجه کنید: آیا سرفصل کارگاه جامعیت دارد یا خیر. آیا مباحث تکراری را ارائه می‌دهد یا خیر. در هر سرفصل، چه نکاتی آموزش داده می‌شود؟
- منتور با تجربه: به جای دلال های استارتاپی از منتورهایی استفاده کنید که تجربه موفق راه‌اندازی استارتاپ را دارند یا سابقه فعالیت مشخصی در این زمینه دارند. صرف تسلط به دانش عمومی استارتاپها ملاک نیست و باید بک‌گراند روشنی از فعالیت، تجربه و تخصص وی در دست باشد.
- شرکت در همایش ها: در همایش ها و سمینارهای استارتاپی شرکت کنید تا دانش و تجربه مدرس و مشاور را در عمل بررسی کرده و با مدرسان جدید آشنا شوید.
- مشورت: در انتخاب منتور و مشاور از سایر افراد به نام و حتی فعالین این حوزه مشورت بگیرید. مثلاً در گروه تلگرامی استارتاپی، در رویدادهای استارتاپی و … در مورد منتور مورد نظر خود سوال پرسیده و نظرات بقیه را جویا شوید.
- با سهام خود قمار نکنید: چون پول ندارید از سهام خود مایه نگذارید. برای عملکرد منتورها شرط گذاشته و عامل کنترلی و نظارتی برای آموزش‌های آنها در نظر بگیرید و در ابتدا، سهام خود را واگذار نکنید. ضمن اینکه پرداخت سهام هیچ‌گاه اولین و بهترین راه حل شما نیست و نباید باشد.
ختم کلام!
دلال های استارتاپی را جدی بگیرید! تعدد این افراد به دلیل نیاز و عطش آموزشی بازار است و تنها باید با دقت بیشتری منتور و مشاور خود را انتخاب کنیم.
ممکن است فردی که هیچ تجربه عملی ندارد گاهاً مطالبی را در قالب کارگاه یا دوره آموزشی برای شما بیان کند که ایده‌های خوبی را در ذهن شما ایجاد کرده و بتوانید مسیر حرکت خود را بهتر مشخص کنید اما چنین مواردی عمدتاً به ندرت اتفاق افتاده و ممکن است حالت عکس آن هم برای شما اتفاق بیافتد.
متاسفانه به دلیل آنکه فعالان حقیقی استارتاپها مشغول توسعه کسب و کار خود هستند و نمی‌توانند به عنوان منتور، مشاور و مدرس فعالیت کنند جای خالی آنان توسط افراد کم تجربه و فرصت طلب پر شده است.
اگر شما هم تجربه یا نقطه‌نظری در زمینه دلال های استارتاپی دارید با من و سایر افراد در میان بگذارید.
سلام
حتی بدتر از این قضیه ای که فرمودید دلالان سازمانهای بزرگ هستند. ما برای استارتاپمون حداقل با چندین نفر از این افراد مذاکره داشتیم. متاسفانه حتی مشاوران بزرگ هم به این سمت سوق پیدا کردند. اسم نمیبرم ولی دقیقا با این عنوان که مشاوره و سرمایه گذار به ازای فلان درصد از استارتاپتون. حالا فکر کنید استارتاپهای کوچکی که نه تجربه مذاکره دارند و از طرفی در آرزوهاشون موفقیت با سرعت زیاد رو میبینن چه جوابی بدن غیر تسلیم شدن.
از طرفی دلالان شرکتهای دولتی از طریق واسطه ها فقط قصد به چنگ آوردن استارتاپ ها رو دارند. که این حوزه هم واسه خودش داستان متفاوتی داره که جسابی جای بحث داره.
شرایط زیر دنیای استارتاپ هایی که کمی درحال رشد هستند کاملا با اون چهره پاکی که در ظاهر دارید میبینید متفاوته.
نمیخوام واسه خودم دشمن بتراشم اما فضای آلوده الان به خاطر عدم مدیریت درست این حوزه و نبود شفافیت در قانون هست.
همه قوانین دنیا توی این حوزه با کشور ما کاملا متفاوته. هر روز یک شتابدهنده، همین طور که فرمودید هر روز یک نفر خودش رو کارشناس ارشد دیجیتال مارکتینگ میدونه، سازمانها بدون تعریف درستی از استارتاپها میخوان وارد این قضیه بشن، چند تا سرمایه دار بدون هیچ اطلاعاتی در حال ورود به این حوزه هستند. راستش حرف زیاده ولی ایشالله سر فرصت.
مممون از مطالب فوق العاده جذابتون.