در مورد چیستی و چرایی استارتاپها، عوامل موفقیت و شکست استارتاپها و مواردی از این دست، نوشتهها و کتابهای متعددی منتشر شده است. اما در این مقاله قصد دارم نکاتی کلیدی و فراتر از تئوریهای استارتاپی را برای شما بیان کنم؛ نکاتی که در مورد اکوسیستم استارتاپی ایران صدق کرده و با تجربه به آنها رسیدهام.
پیشنهاد میکنم کلیه نکات و آموزشهای زیر را چند بار مطالعه کرده و برای دوستان استارتاپی خود ارسال کنید؛ چرا که آگاهی از این نکاتی که در فضای اکوسیستم استارتاپی ایران جریان دارد میتواند علاوه بر کاهش احتمال شکست استارتاپ شما، موفقیتتان در این اکوسیستم را نیز چند برابر کند.
اول کارآموز استارتاپها شوید و بعد فاندر استارتاپ
متاسفانه تب و تاب استارتاپی به حدی اوج گرفته که هر جوان دانشجویی سودای بنیانگذار شدن، Founder و CEO بودن استارتاپ خود را در سر میپروراند!
گرچه این رویاپردازیها بخش جذاب و جدانشدنی استارتاپیها به شمار میرود اما مشکل اینجاست که در ایران، مسیرهای کوتاهمدت محبوبیت بیشتری دارد.
[irp]
کثرت و تبلیغات شتابدهندهها و رویدادهای استارتاپی هم به خودی خود به این سودا دامن میزند. در حالی که اگر همین جوانان استارتاپی مدت مناسبی را در یک استارتاپ به عنوان کارآموز یا کارمند فعالیت کنند میتوانند از نزدیک با چالشها، مسائل، دغدغهها، برنامهریزیها، راهکارها و کلیه مسائل یک استارتاپ در اکوسیستم استارتاپی ایران آشنا شده و به آن مسلط شوند.
در این حالت، با شناخت کافی از بازار و مسائل کسب و کار میتوانند با قدرت بسیار بیشتری استارتاپ خود را راهاندازی نموده و آن را به موفقیت برساند.
دنبال تغییر معادلات بازار نباشید!
رسالت استارتاپ شما تغییر معادلات بازار، بهتر کردن زندگی، حذف رقیبان قدرتمند و مسائلی از این دست، نیست! رسالت استارتاپ شما تنها حل بهینه یک نیاز فراگیر مردم بوده و اگر همین یک قدم را به درستی بردارید موفقیتی در خور تلاشهای شما نصیبتان خواهد شد.
چشم انداز کلان داشته باشید اما گامهای توسعه خود را هدفمند، برنامهریزی شده و منسجم بردارید و همواره یادتان باشد که:
رهرو آن نیست که گهی تند و گهی خسته رود
رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود
تمرکز خود را بر بهینهسازی مستمر ارزش پیشنهادی استارتاپ خود قرار داده و سعی کنید با آنالیز و بازخوردگیری از مشتریان و بازار، هوشمندانه جای پای خود را مستحکم نمایید.
یک استارتاپ باید بتواند در بازار نوپای خود دوام بیاورد لذا در وهله اول، به جای رویاهای بلندپروازانه و دوردست، روی بدیهیات فعلی و واقعگرایانه بازار پیش روی خود تمرکز داشته باشید.
جای خالی مطالعه و آموزش
استارتاپهای بسیار زیادی را از نزدیک دیدم که صرف نظر از کم و کیف دانش و تجربه قبلی، تمام وقت و انرژی خود را بر روی مسائل اجرایی هزینه میکنند.
این در حالی است که واژه استارتاپ با پویایی گره خورده است و باید این پویایی در تمام بخشهای درونی استارتاپ جریان داشته باشد.
گرچه اعضای بسیاری از استارتاپهای ایرانی تجربه و دانش قبلی و کافی حوزه استارتاپ و دیجیتال مارکتینگ ندارند اما متاسفانه چه آنهایی که تجربهشان کم است و چه افرادی که قبلاً در این حوزه کار کردهاند به امر آموزش و مطالعه بیتوجه یا کمتوجهاند.
نه کتابهای استارتاپی را مطالعه کرده و نه در سمینارها و دورههای آموزشی شرکت میکنند.گرچه برخی از نیازهای آموزشی توسط منتورهای شتابدهندهها تامین میشود اما این قطعاً کافی نیست.
[irp]
این ضعف تقویت دانش اکوسیستم استارتاپی ایران هم در شرایط فعلی و هم در آینده آسیب بیشتری به بدنه اکوسیستم وارد خواهد ساخت.
تیم سازی و تقسیم وظایف
به جز چالشهای بزرگ تیم سازی استارتاپهای ایرانی و جذب همتیمی شایسته برای استارتاپها، مشکل مهمتر بحث تقسیم وظایف کاری برخی استارتاپها بوده که افراد، بدون توجه به علاقه و تجربه، انتخاب سمت بر اساس جذابیت نام آن را مد نظر قرار میدهند.
در واقع بسیاری از استارتاپها هنوز درگیر اسامی تخصصها و جایگاههای شغلی بوده و کمتر به بازدهی و کار تیمی به معنای کلمه آن توجه دارند.
اما مهمترین مشکل، بحث تیمسازی استارتاپها مخصوصاً در شهرستانهای ایران می باشد. مشکلی که عمدتاً بنا به دلایل زیر رخ میدهد:
- فقدان نیروی توانمند و علاقهمند
- عدم اعتماد به همدیگر برای اشتراکگذاری و تسهیم ایده
- عدم توافقات مالی
- عدم تجربه کافی افراد
- ایدههای ناکارآمد
- ارتباطات محدود
- عدم اشتراکات ذهنی و ارزشی
البته امیدوارم چالشهای تیم سازی اکوسیستم استارتاپی ایران با سایت تیم سازی استارتاپها بر طرف شود(در این سایت میتوانید همتیمی شوید و همتیمی پیدا کنید).
شتابزدگی در جذب سرمایه
این تصور غلط شکل گرفته که برای راه اندازی موفق استارتاپ باید سرمایه نسبتاً زیادی داشته باشیم. قطعاً اجرای هر ایدهای به سرمایه اولیه نیاز دارد اما در بسیاری از موارد، این سرمایه به حدی است که توسط اعضای تیم هم به راحتی قابل تامین خواهد بود.
شاید به خاطر تمایل به ریسک کمتر شخصی در هدر دادن سرمایه است که همه به دنبال ورود به شتابدهندهها و معرفی به سرمایهگذاران هستند.
در حالی که توصیه میشود ابتدا با تامین مالی شخصی، محصول راه اندازی شده و جذب کاربر و مشتری آغاز شود تا بتوان با دستی پر، در مذاکرات با سرمایهگذار شرکت کرد.
[irp]
این امر در دانش کم افراد نشات میگیرد و عدم آگاهی از چنین مواردی سبب خواهد شد تا در همان ابتدای امر به دنبال جذب سرمایه باشند. در حالیکه به طور معمول هر استارتاپ در چند مرحله به تزریق سرمایه نیاز دارد و باید نسبت سهام استارتاپ به گونهای باشد که بتوان از این چند مرحله پشتیبانی کرد.
بیشتر از سرمایه دنبال تیم باشید
شاید هنوز اکوسیستم استارتاپی ایران که در مراحل اولیه رشد خود به سر میبرد بر نقش سرمایه در موفقیت استارتاپها تاکید بیشتری دارد اما همانطور که بارها توسط شتابدهندهها نیز اعلام شده یکی از شروط اصلی پذیرش ایدهها، تیم استارتاپ میباشد.
لذا علاقهمندان استارتاپی باید بیش از آنکه به فکر جذب سرمایه باشند توجه و تلاش خود را در تیمسازی، حفظ و رشد تیم معطوف نموده تا بتوانند استارتاپ موفقتری را به سرمایهگذاران معرفی نمایند؛ اینجا باید همان جمله کلیشهای اما مهم را تکرار کرد: ایدهها به خودی خود ارزشی ندارند؛ بلکه این افراد هستند که با اجرای موفق ایده به آن اعتبار میدهند.
تفکر اشتباه خدمات رایگان
همان طور که در کتاب ارزشمند “استارتاپ نوپای هفت روزه” بیان شده تمام استارتاپها باید از همان روز اول به دنبال جذب مشتری و درآمدزایی باشند.
در واقع باید بتوان با جذب مشتری، بخشی از هزینههای نگهداری و توسعه استارتاپ را تامین کرد. لذا کار سخت جذب مشتری در بسیاری از مواقع در استارتاپهای ایرانی کنار گذاشته میشود و نه تنها پلنی برای درآمدزایی در شش یا دوازده ماه اول راهاندازی طراحی نمیشود بلکه سعی میکنند با خدمات رایگان، کاربر جذب نمایند.
این تصور اشتباهی است که باید در اکوسیستم کارآفرینی ایران اصلاح شود؛ استارتاپها باید از همان روز ابتدا برنامههای مشخص و هدفمندی برای درآمدزایی و فروش خدمات خود داشته باشند.
استارتاپ یعنی رشدِ سریعِ هدفمند
تفاوت و مزیت استارتاپها در امکان و لزوم رشد سریع آنها میباشد. رشد قابل توجه و مستمر شاخصهای کلیدی استارتاپ در هر ماه نشان از بازاری صحیح، مسیری درست و آیندهای روشن خواهد داشت.
اینکه در چند ماه متوالی، شاخصهای کلیدی عملکرد یک استارتاپ رشد ملموسی نداشته باشد از ضعف ساختاری در بدنه استارتاپ حکایت خواهد داشت؛ ضعفی در ایده، بازار، اجرا، مارکتینگ و …
در واقع باید از استارتاپ خود چنین توقعی داشته باشیم که هر ماه، نه یک دو سه درصد بلکه حداقل 10 20 30 درصد و چه بسا دهها درصد رشد داشته باشد.
اما همانطور که در بررسی داستان شکست استارتاپ Webvan مطرح شد نباید در عطش رشد سریع گرفتار شوید. این رشد باید متناسب با منابع و زیرساختهای استارتاپ شما و نیز کشش بازار صورت گیرد.
[irp]
به نظر شما در حال حاضر اسنپ و اسنپفود منابع لازم برای نفوذ در سایر استانها را در اختیار ندارند؟ آنها تنها در حال محکم کردن جایگاه خود در استانهای فعلی و برنامهریزی برای استانهای جدید هستند…
تصور اشتباه از تعریف استارتاپ
به تصویر بالا دقت کنید. 15278 سایت و 4206 نرم افزار موبایل در جشنواره وب و موبایل سال 95 ثبت نام کردند. آیا واقعاً این آمار 19493 پلتفرم ثبت نام شده به معنی وجود 19493 استارتاپ در ایران است؟
با قاطعیت پاسخ می دهم: خیر!
صرف نظر از سایتهای شخصی، شرکتی و به طور کلی سایتها و اپلیکیشنهایی که ماهیتشان در زمره کسب و کاری مستقل به شمار نمیرود درصد بسیار بالایی از این آمار، سایتها و اپلیکیشنهاییست که صرفاً توسط یک نفر راهاندازی شده و هیچ کدام از فاکتورهای اولیه یک استارتاپ را ندارد:
- با تصور و تمایل راهاندازی کسب و کار اینترنتی، ایدهای را اجرا کردهاند
- از امکانسنجی ایده، تحقیق بازار و به طور کلی فاز تحقیقاتی ایده استفاده نشده است
- بیزینس پلن مشخصی در کار نیست
- برنامهریزی توسعه و چشم انداز در کار نیست
- وقت و تلاش خاصی روی موفقیت آن صرف نمیشود(اولویت اول نیست)
- مدت زمان و منابع کافی روی توسعه و موفقیت آن صرف نمیشود
اما نکته جالب آنکه عمده این افراد میگویند که ما یک استارتاپ راهاندازی کردیم! این تصور اشتباه سبب خواهد شد که درک اکوسیستم استارتاپی ایران از راه اندازی استارتاپ، در طراحی و اجرای یک پلتفرم خلاصه شود: از شناسایی ایده مستقیماً به سراغ برنامهنویسی و اجرای آن گام برداریم و سپس اکانت شبکههای اجتماعی خود را راه اندازی کرده و منتظر مشتری باشیم!
جمع بندی اکوسیستم استارتاپی ایران
هدف این مقاله، نه زیر سوال بردن اکوسیستم استارتاپی ایران و به چالش کشیدن آن بوده و نه نگاهی انتقادی و منفی به آن داشتم. در واقع همانطور که همگی به این نکته واقف هستیم که این اکوسیستم، نوپا و در حال آزمون و خطا برای بلوغ و کمال خود است، سعی داشتم از نگاه تجربی و تحلیلی خودم در حوزه استارتاپهای ایرانی، کاوشی در کم و کیف آن داشته باشم.
در واقع اکوسیستم ما در چند سال اخیر استارتاپهای موفقی را معرفی کرده که در همین شرایط و کاستیها توانستند مسیر روشنی برای خود ترسیم کنند.
همچنین توجه سرمایهگذاران داخلی و خارجی، رسانهها و حاکمیت هم به قدرت این اکوسیستم و آینده درخشان آن جلب شده که این یکی از مهمترین دستاوردهای مجموعه به شمار میرود.
لذا برای آینده بهتر علاقهمندان استارتاپی و نیز کاهش تکرار خطاهای تکراری، چنین مقالاتی میتواند درک تجربی بهتری از این فضا ارائه دهد.
امید است با نظرات شما دوستان، بتوانم نکات مثبت و منفی این مقاله را بشناسم.
واقعا استفاده کردم، برای من که دانشجوی رشته کارآفرینی هستم و میخواهم وارد این اکوسیستم بشم، شناخت و واقعیت های محیط کسب و کار نوپا و الکترونیک بسیار مهم و ضروری است، از وقتی که برای نوشتن این مطلب و انتقال تجربیات خودتون گذاستید صمیمانه تشکر میکنم.